Wojciech Korfanty

(Adalbert Korfanty  ur. 20 kwietnia 1973 w Sadzawkach, zm. 17 sierpnia 1939 r. w Warszawie). W 1879 r. rozpoczął naukę w szkole ludowej w Siemianowicach, potem w katowickim Gimnazjum Królewskim. Założył tam tajne kółko, którego celem było szerzenie kultury polskiej i znajomości literatury. Brał udział w propolskich zebraniach, negatywnie wyrażał się o niemieckim kanclerzu Bismarcku, za co został wydalony z gimnazjum. Ukończył szkołę średnią eksternistycznie w grudniu 1895 r. i w tym samym roku rozpoczął studia. W 1901 r. uzyskał absolutorium. W latach 1901-1908 był członkiem Ligi Narodowej, współpracując z Romanem Dmowskim. Pracował jako redaktor naczelny „Górnoślązaka”. W 1902 r. więziony we Wronkach za publikację artykułów „Do Niemców” i „Do moich braci Górnoślązaków”. W latach 1903-1912 i 1918 był posłem do Reichstagu oraz pruskiego Landtagu (1903-1918), gdzie reprezentował Koło Polskie. 25 października 1918 r. wystąpił w niemieckim parlamencie z żądaniem przyłączenia do państwa polskiego wszystkich polskich ziem zaboru pruskiego. Po powstaniu niepodległej Polski przeniósł się do Poznania. W latach 1918-1919 był członkiem Naczelnej Rady Ludowej stanowiącej rząd Wielkopolski podczas powstania, a w 1920 r., jako polski komisarz plebiscytu na Górnym Śląsku, kierował całością przygotowań. Korfanty współkierował II powstaniem śląskim. Rozkaz do walki wydano 19 sierpnia 1920 r. – powstanie zaczęło się w nocy z 19 na 20 sierpnia i objęło praktycznie cały okręg przemysłowy. Zablokowane przez alianckie wojska powstanie zakończyło się 25 sierpnia na rozkaz jego dowódców. W jego wyniku niemiecką policję plebiscytową zastąpiono mieszaną polsko-niemiecką, z obszaru plebiscytowego usunięto też osoby przybyłe tam po sierpniu 1919 r. Plebiscyt odbył się 20 marca 1921 r. Za przynależnością do Polski głosowało 40,3 proc. ludności, przez co prawie cały obszar plebiscytowy przypadł Niemcom. Na tę wieść wcześniejsze pojedyncze strajki niezadowolonych z trudnych warunków materialnych i bezrobocia mieszkańców regionu przekształciły się w strajk generalny i w Trzecie Powstanie Śląskie. Na jego czele stanął Korfanty, który po pierwszych sukcesach militarnych dał rozkaz wstrzymania działań zbrojnych i czekania na decyzję Komisji Międzysojuszniczej Ententy. W wyniku zrywu zdecydowano o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Do Polski przyłączono 29 proc. obszaru plebiscytowego i 46 proc. ludności. Podział był korzystny dla Polski gospodarczo – na przyłączonym terenie znajdowały się kopalnie, wielkie piece i stalownie. Korfanty w lipcu 1921 r. opuścił Śląsk.

W odrodzonej Polsce w latach 1922-1930 był posłem na Sejm z ramienia Chrześcijańskiej Demokracji (ChD). Został desygnowany przez Komisję Główną Sejmu RP na premiera. Jednak wobec protestu naczelnika państwa Józefa Piłsudskiego i groźby przeprowadzenia strajku generalnego przez PPS, nie rozpoczął formowania rządu, a komisja wycofała jego nominację. Od października do grudnia 1923 r. był wicepremierem w rządzie Wincentego Witosa i jego doradcą z ramienia ChD. W 1930 r. został aresztowany i osadzony w twierdzy brzeskiej. Po uwolnieniu powrócił na Górny Śląsk, gdzie jako polityczny przeciwnik wojewody Michała Grażyńskiego był zagrożony następnym aresztowaniem. Wiosną 1935 r. udał się na emigrację do czeskiej Pragi. Po aneksji Czechosłowacji wyjechał przez Niemcy do Francji. Był jednym z założycieli Frontu Morges, a później organizatorem i prezesem Stronnictwa Pracy powstałego z połączenia chadecji i Narodowej Partii Robotniczej. W kwietniu 1939 r. po wypowiedzeniu przez III Rzeszę układu o nieagresji i niestosowaniu przemocy, powrócił do Polski, gdzie został aresztowany i osadzony na Pawiaku, gdzie spędził prawie 3 miesiące. Zwolniono go 20 lipca z powodu ciężkiej choroby. Zmarł 17 sierpnia. Spoczął w Katowicach, na cmentarzu przy ul. Francuskiej.